Kennisdatabase

Version française

Inhoud

Toelichting

Algemeen

In de tag 008 worden een aantal basisgegevens over het beschreven document op een gecodeerde manier neergeschreven. Zoals in de andere controlfields (LDR, 001, 005) worden de gegevens niet verdeeld over onderscheiden subvelden maar maken ze deel uit van een lange tekenreeks opgedeeld in 'posities'. De nummering van de posities start bij 0 voor het eerste karakter van de reeks, 1 voor het tweede enz. Let dus op dat het getal dat de positie aanduidt niet gelijk is aan de plaats in de tekenreeks maar telkens 1 minder bedraagt. In het screenshot hieronder is het zevende karakter in de tekenreeds een letter s. Deze staat dus op positie 6.

Omwille van de mogelijke verwarring tussen plaats in de reeks en positie en omdat het onhandig is, wordt afgeraden om in tag 008 gegevens rechtstreeks in de tekenreeks gegevens in te voeren of aan te passen. Een kleine verschuiving kan immers al grote gevolgen hebben omdat de hele reeks opschuift en alle gegevens dus op een foute positie komen te staan. In plaats daarvan maken we gebruik van de Form Editor die toelaat om de tekenreeks op te breken in afzonderlijke invoervakjes die weergegeven worden in een overzichtelijk invulformulier. Doe het volgende:

• Plaats in de Metadata Editor de cursor in de tag 008.
  
• Kies onder het Edit-menu voor Open Form Editor of gebruik de sneltoetscombinatie Ctrl+F.
  

Het screenshot hieronder toont dezelfde tag 008 als hierboven.

De exacte samenstelling van de tag 008 is afhankelijk van het materiaaltype en wordt bepaald door de waarde ingevoerd in positie 6 van de leader (LDR). Een aantal gegevens die in de tag 008 worden ingevoerd, keren voor alle materiaaltypes terug. Andere gegevens zijn dan weer specifiek voor bepaalde materiaaltypes. In LIBISnet-beschrijvingen wordt de tag 008 niet exhaustief ingevuld. De manuele invoer wordt beperkt tot een drietal gegevens: datering (posities 6 tot 14), land van publicatie (posities 15 tot 17) en taal van publicatie (positie 35-37). Daarnaast zijn een aantal posities in de tag 008 sleutelwaardes. Deze worden automatisch ingesteld wanneer je het record opslaat op basis van de hoofdsleutels die je verplicht moet invoeren in tag 902.

Datering (pos. 6-14)

Gegevens over de datering van een document worden geregistreerd door drie zaken met elkaar te combineren:

• Aanduiding van het type datum dat we daarna zullen invoeren (pos. 6)
  
• Een eerste (of enige) zekere of benaderende publicatiedatum (pos. 7-10)
  
• Een laatste zekere of benaderende publicatiedatum (pos. 11-14)
  

Een afzonderlijke pagina die de verschillende mogelijkheden oplijst, regels en afspraken vastlegt en de toepassing hiervan met voorbeelden illustreert, vind je hier: Regels m.b.t. gebruik van datumtypes en datering in tag 008.

Land van publicatie (pos. 15-17)

Het land van publicatie wordt aangegeven door uit de lange keuzelijst de officiële MARC21-code voor het land te kiezen. Enkele tips om snel de juiste code te vinden:

• Voor de meeste landen bestaat de code uit de eerste twee letters van de Engelse naam van het land: België = be, Frankrijk = fr, Zweden = sw.
  
• Een aantal vaak voorkomende landen hebben een minder voor de hand liggende code: Verenigde Staten = xxu, Duitsland = gw, Verenigd Koninkrijk = xxk.
  
• Een volledige lijst is beschikbaar op de website van de Library of Congress.
  
• Als je de code kent, hoef je de lijst niet te openen. Zet de cursor in het vakje en tik (vlot) de code in. De lijst springt automatisch naar de gezochte waarde.
  

In bepaalde gevallen moet een keuze gemaakt worden. Om deze keuzes consequent te maken leggen we enkele afspraken vast:

• In een impressum worden meerdere plaatsen in verschillende landen opgesomd (bv. New York/Paris): we kiezen de landcode voor de eerst (meest linkse of bovenste) vermelde plaats (dus hier xxu voor de Verenigde Staten).
  
• In een boek wordt geen plaats vermeld op de titelpagina: in het colofon wordt zowel de plaats van uitgave als de plaats van productie vermeld en deze liggen in twee verschillende landen (bv. gedrukt in Schoten (België) maar uitgegeven in Amsterdam): we kiezen de landcode van de plaats van uitgave boven die van de plaats van productie (dus hier ne voor Nederland).
  
• In een document is helemaal geen aanduiding te vinden over de plaats van publicatie, productie of distributie: we kiezen de bijzondere code xx.
  
• We kiezen de landcode van het land waar de vermelde plaats nu deel van uitmaakt. Voor oudere publicaties kan dit soms verschillen met de historische toestand omdat een bepaalde plaats nu in een ander land ligt (denk aan steden in het Duits-Poolse grensgebied) of in een land dat nu niet meer bestaat (een boek dat in 1985 gepubliceerd werd in Praag krijgt dus niet de code -cs voor Tsjechoslowakije maar wel xr voor Tsjechië).
  
• Voor de Verenigde Staten van Amerika en het Verenigd Koninkrijk zijn er zowel codes voor het land als geheel (resp. xxu en xxk) als voor de afzonderlijke samenstellende delen: de staten voor de USA en de constituerende landen Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland voor het Verenigd Koninkrijk. We gebruiken steeds de landcodes xxu en xxk en niet de onderdeelcodes.
  

Taal van publicatie (pos. 35-37)

In deze drie posities wordt een code opgenomen die aangeeft wat de hoofdtaal of primaire taal van de publicatie is. Onder hoofdtaal verstaan we de taal waarin het grootste deel van de tekst in een document is opgesteld. De keuzelijst laat toe om de juiste code uit te kiezen. De code bestaat in de regel uit de eerste drie letters van de Engelse naam van de taal: Engels wordt dus eng, Spaans spa, Nederlands dut, enz. De volledige lijst is terug te vinden op de website van de Library of Congress.

Een correcte invoer van deze taalcode is belangrijk:

• Deze taalcode bepaalt de indeling van de resultaten in de facet voor talen, zowel in Alma als in Limo.
  
• In tag 245 bepaalt de tweede indicator de skip in filing. Dat is het aantal karakters dat moet overgeslagen worden aan het begin van de titel om de titel alfabetisch te rangschikken. Zo moet voor de titel 'De helaasheid der dingen' deze indicator op 3 staan zodat 'De[spatie]' wordt overgeslagen en de titel wordt gerangschikt op 'hela...'. Voor een aantal veel voorkomende talen (Nederlands, Frans, Engels, Duits, Spaans, Italiaans en Portugees) wordt deze indicator automatisch ingevuld bij opslaan van het record. Dat gebeurt op basis van de taalcode ingevoerd in tag 008 pos. 35-37. Alma checkt welke code werd ingevoerd en gebruikt een lijstje met stopwoorden voor die taal om de indicator correct in te vullen.
  
• Iets gelijkaardigs gebeurt in tag 264 wanneer we geen gegevens hebben over plaats, uitgever en/of jaar. Bij invoer kunnen we dan de taalonafhankelijke code &un invoeren. Bij opslaan checkt Alma de taalcode in tag 008 en wordt deze code omgezet naar full text (bv. taalcode = dut en 264 1 $a &un > &un wordt omgezet naar [plaats van uitgave onbekend]).
  

Ook voor de invoer van deze tag is het belangrijk om een aantal twijfelgevallen te bespreken en afspraken te maken:

• De code wordt bepaald door de hoofdtaal van de tekst, niet door de taal van de titel! Een voorbeeld: een boek in het Nederlands over toerisme heeft als titel 'En route! 1000 tips voor reizen in Frankrijk'. De taalcode is dut en niet fre.
  
• Ook wanneer een publicatie vrij uitvoerige delen in andere talen bevat maar toch één taal duidelijk in overwicht is, wordt die laatste als hoofdtaal gekozen en de taalcode dus ingevoerd in tag 008. Voorbeeld: in een studie in het Nederlands over Shakespeares Hamlet met uitgebreide Engelse citaten uit het stuk en citaten in Engels, Frans en Duits uit voorgaande studies blijft Nederlands toch de hoofdtaal. De taalcode wordt ook hier dus dut.
  
• Boeken waarin verschillende talen in (ongeveer) gelijke mate aanwezig zijn en het dus moeilijk is om 1 taal als hoofdtaal aan te duiden krijgen de code mul voor 'multiple languages'. Typische voorbeelden zijn: woordenboeken, tekstedities van bv. klassieke auteurs met de volledige tekst in oorspronkelijke taal en volledige vertaling, meertalige publicaties van bv. Belgische wetteksten. In dergelijke gevallen wordt een tag 041 ingevoerd om de situatie te verduidelijken.
  
• Voor bepaalde documenttypes zoals iconografisch materiaal, objecten of muziekpartituren of -opnames zonder tekst is het natuurlijk niet mogelijk om een taal te bepalen. Deze beschrijvingen krijgen de taalcode und voor Undetermined.
  

Colofon

Laatst gewijzigd 15.04.2022